شرکت ها به طور کلی دارای شخصیت حقوقی و مستقل از اعضای تشکیل دهنده آن هستند و قانون تجارت نیز برای آنها حق و حقوق و ضوابطی تعیین کرده است.
بدین منظور نماینده قانونی شرکت معرفی می شود تا به عنوان نماینده یا وکیل با حق وکالت در توکیل فعالیت های مربوط به اداره امور شرکت را مدیریت و سازمان دهی کند.
در ادامه خواهیم گفت که نماینده قانونی شرکت کیست، چه اختیاراتی دارد و چگونه باید عمل کند.
انواع نمایندگی حقوقی
انواع نمایندگی حقوقی به طور کلی به چهار نوع نمایندگی تقسیم می شود. این چهار مورد عبارتند از:
- نمایندگی قانونی یا قهری
- نمایندگی قضایی
- نمایندگی قراردادی
نمایندگی قانونی: این نوع نمایندگی بدون توجه به خواست اشخاص تعیین می شود. مثلا نمایندگی پدر یا جد پدری بر فرزند صغیر، مجنون یا محجور که در قانون به عنوان ولایت اجباری شناخته می شود، در این دسته قرار می گیرد.
نمایندگی قضایی:
در مواقعی که دادگاه فردی را به عنوان نماینده فرد دیگری تعیین می کند، نمایندگی قضایی به شمار می آید. به عنوان مثال انتصاب امین برای غایب مفقود الاثر یا تعیین قیم برای صغیر یا مجنون.
نمایندگی قراردادی:
این نوع نمایندگی از طریق عقد قرارداد بین دو طرف ایجاد می شود. در این حالت، موکل با اراده خود به نماینده، حق نمایندگی می دهد. وکلا، نمایندگان حقوقی سازمان ها و نماینده قانونی شرکت ها از این نوع هستند.
معرفی نماینده قانونی شرکت
برای درک عمیق مفهوم نماینده قانونی شرکت، ابتدا به تشریح مفهوم نمایندگی قانونی بپردازیم. نمایندگی قانونی زمانی رخ می دهد که قانون، بدون توافق طرفین، شخصی را به عنوان نماینده تعیین می کند.
به عنوان مثال پدر یا پدربزرگ به طور قانونی نماینده فرزندان خود هستند تا زمانی که به سن ۱۸ سالگی برسند یا درصورتیکه فرزند دچار محجوریت یا جنون باشد، تا پایان عمر نماینده او خواهند بود. این نوع نمایندگی را ولایت اجباری می نامند.
درصورتیکه نماینده قانونی بخواهد به نمایندگی از شخص دیگری اقدام قانونی انجام دهد، باید مستنداتی را ارائه دهد که نشان دهنده نمایندگی قانونی او باشد. به عنوان مثال پدر یا پدربزرگ باید کپی شناسنامه خود را به عنوان ضمیمه دادخواست یا شکایتنامه ارائه دهد تا نقش قانونی آنها مشخص شود.
علاوه بر نمایندگی ولی قهری، نمایندگی قانونی وزرا در وزارتخانهها و رؤسا در سازمانها، مؤسسات و شرکتها نیز مصداق دارد.
نماینده قانونی شرکت کیست؟
نماینده قانونی فردی است که به نیابت از شرکت، امور حقوقی را انجام داده و در جهت دستیابی به اهداف شرکت گام بر می دارد. با توجه به اینکه شرکت ها دارای هویت حقوقی مستقلی هستند، این امکان را دارند که نماینده ای قانونی برای خود تعیین کنند که می تواند در امور معاملاتی و قضایی نمایندگی کند.
در پاسخ به سوال نماینده قانونی شرکت کیست باید گفت که هیئت مدیره شرکت، به عنوان نماینده قانونی عمل می کند. در واقع پس از ثبت شرکت هیئت مدیره می تواند به صورت مستقیم و یا با تفویض اختیار به مدیرعامل، در امور نمایندگی شرکت اقدام نماید. همچنین هیئت مدیره می تواند با واگذاری وکالت به یک وکیل، نمایندگی خود را اعمال کند.
در نتیجه در شرکت های تجاری، هیئت مدیره، وکیل و مدیرعامل به عنوان نمایندگان قانونی شرکت شناخته می شوند.
بر اساس اصلاحیه ای در قانون تجارت در شرکت های سهامی، مجمع عمومی مسئول انتخاب هیئت مدیره است که در شرکت های سهامی عام باید حداقل پنج نفر و در شرکت های سهامی خاص حداقل سه نفر باشند. پس از انتخاب هیئت مدیره توسط مجمع عمومی، هیئت مدیره مدیرعامل را انتخاب کرده و حدود اختیارات او را مشخص می کند.
اختیارات نماینده قانونی شرکت
هیئت مدیره یا مدیرعامل منتخب، به عنوان نماینده قانونی شرکت، اختیار دارند تا تمامی فعالیت های حقوقی و غیرحقوقی لازم برای اداره شرکت را انجام دهند. این فعالیت ها شامل پرداخت هزینه های مرتبط با پیشرفت و بهبود عملکرد شرکت، دستمزد کارکنان، استخدام کارشناسان متخصص، انجام معاملات ملکی، افتتاح حساب های بانکی، صدور و دریافت اسناد تجاری و نمایندگی شرکت در دادگاه ها می شود.
نمایندگی قانونی توسط هیئت مدیره به آن ها اجازه می دهد که هم در داخل و هم در خارج از شرکت، تمامی اقدامات ضروری برای مدیریت مؤثر شرکت را انجام دهند. البته این اختیارات باید در چارچوب فعالیت های مشخص شده شرکت و مطابق با قوانین اساسنامه و تصمیمات مجمع عمومی باشد.
در یک جمع بندی کلی نماینده قانونی شرکت موظف است که تمامی امور نمایندگی، از جمله انعقاد قراردادها و انجام معاملات را به نام و حساب شرکت انجام دهد. همچنین تصمیمگیری در شرکت باید با اجماع هیئت مدیره صورت گیرد و هیچ عضوی به تنهایی اختیار تصمیمگیری ندارد. برای انجام امور اجرایی و اداری نیز هیئت مدیره می تواند فرد یا نهادی را به عنوان نماینده خود منصوب کند.
نمایندگی قانونی شرکت با مسئولیت محدود
در شرکت های غیر سهامی نیز همچون شرکت های سهامی، هیئت مدیره مسئولیت نمایندگی قانونی شرکت را بر عهده دارد. این هیئت مدیره می تواند یکی از اعضای خود را، چه شخصیت حقیقی و چه حقوقی، به سمت مدیرعامل یا نماینده ای با اختیارات کامل منصوب کند. وظایف و اختیارات نماینده در شرکت غیر سهامی شامل موارد زیر است:
- نماینده قانونی شرکت مسئولیت اداره امور اجرایی، انجام فعالیت های اداری و رعایت تشریفات قانونی را بر عهده خواهد داشت. این فرد همچنین موظف به حفاظت از دارایی ها و اموال شرکت است.
- مدیرعامل یا نماینده قانونی، بودجه شرکت را تنظیم کرده و مسئول تعیین میزان حقوق و دستمزد کارکنان است. او همچنین محاسبه هزینه های شرکت را انجام داده و پیشنهاداتی در مورد سود قابل تقسیم سالانه به هیئت مدیره ارائه می دهد.
- مدیرعامل مسئول تدوین آیین نامه های داخلی شرکت بوده و موظف به اجرای تصمیمات گرفته شده توسط مجمع عمومی است. او بدهی های شرکت را پرداخت کرده و طلب های آن را وصول می کند. در صورت نیاز به تأسیس شعب جدید، این مسئولیت نیز بر عهده مدیرعامل است و او می تواند نمایندگی های فروش را به دیگران واگذار کند.
- مدیرعامل یا نماینده قانونی وظیفه انتخاب و استخدام کارکنانی را دارد که شرکت به تخصص آن ها نیازمند است. او مجاز است تا با شرکت های دیگر، بانک ها یا اشخاص حقیقی قراردادهای خرید، فروش و اجاره را منعقد کند که این قراردادها به نام و به حساب شرکت انجام خواهد شد.
- نماینده قانونی شرکت اختیار دارد که از بانک ها وام دریافت کند، حساب های بانکی افتتاح یا از حساب های شرکت برداشت کند، اسناد تجاری مانند چک را ظهرنویسی کند و در دعاوی قضایی مربوط به شرکت از ابتدا تا انتها شرکت کند یا وکیل بگیرد. اختیارات نماینده قانونی شرکت غیر سهامی مشابه اختیارات یک وکیل است.
تفاوت نماینده قانونی شرکت و نماینده حقوقی
در حقوق مدنی، اصطلاح «نمایندگی» به فردی اشاره دارد که برای انجام مذاکرات یا اقدامات خاصی از جانب دیگری منصوب شده است. این تعریف در حوزه قانونی نیز مشابه است، یعنی نماینده حقوقی کسی است که به نام و به نفع شخص دیگری عمل حقوقی انجام می دهد تا به اهداف مورد نظر برسد.
اما نماینده حقوقی باید تحصیلات مرتبط با حقوق و در مواردی پروانه وکالت داشته باشد؛ درحالیکه نماینده قانونی، نیازی به داشتن مدرک مرتبط ندارد.
علاوه بر این نماینده حقوقی پس از انعقاد قرارداد با موکل خود که می تواند شخص یا شرکت باشد، با انتخاب و رضایت خود به این سمت نایل می شود؛ اما نماینده قانونی به موجب قانون و به صورت قهری برای شرکت ها تعیین شده است و هیچ شرکتی نمی تواند بدون نماینده قانونی باشد.
سوالات متداول در مورد نماینده قانونی شرکت
در یک شرکت مسئولیت نمایندگی قانونی بر عهده هیئت مدیره است. این هیئت اختیار دارد که به صورت مستقیم و شخصاً امور حقوقی و اداری شرکت را مدیریت کند.
نماینده قانونی شرکت این اختیار را دارد که تمامی قراردادها و اسناد را، به جز در موارد خاص، پس از کسب تأیید هیئت مدیره و با امضای دو نفر از اعضای مجاز شرکت، معتبر سازد.
- نمایندگی قانونی (قهری)
- نمایندگی قضایی
- نمایندگی قراردادی