هیئت مدیره یکی از ارکان اصلی شرکت هاست است که به طور کلی بر عملکرد، تصمیم‌گیری ها و سیاست های کلان آن نظارت دارد. وجود هیئت مدیره شرکت برای تضمین عملکرد صحیح و موفقیت‌آمیز آن امری ضروری و بسیار حائز اهمیت می باشد.
با توجه به اهمیت هیئت مدیره در شرکت در ادامه مطلب به بررسی مفهوم هیئت مدیره، نقش ها و اختیارات اعضای آن، شرایط انتصاب، ساختار و چالش های مرتبط با آن می پردازیم.
تعریف هیئت مدیره شرکت
هیئت مدیره شرکت به طور کلی گروهی از افراد هستند که توسط شرکا یا سهامداران آن انتخاب می شوند و مسئولیت مدیریت و هدایت کلی شرکت را بر عهده می گیرند. این اشخاص سیاست های کلان شرکت را تعیین می کنند و از تحقق اهداف آن اطمینان حاصل می نمایند.
اعضای هیئت مدیره غالبا شامل افرادی با تخصص و با مهارت های مختلف هستند که در تصمیم گیری های استراتژیک و نظارت بر عملکرد شرکت نقش مهم و تاثیرگذاری دارند.
ترکیب اعضای هیئت مدیره شرکت
ترکیب اعضای هیئت مدیره شرکت ها بسته به نوع و اندازه شرکت می تواند متفاوت باشد. با این وجود به طور کلی اعضای این هیئت شامل موارد زیر می شود:
- رئیس هیئت مدیره
- نایب رئیس هیئت مدیره
- مدیرعامل
- مدیران اجرایی و غیراجرایی شرکت
رئیس هیئت مدیره
رئیس هیئت مدیره به طور کلی مسئولیت برنامه ریزی و هدایت جلسات هیئت مدیره را بر عهده دارد. وظیفه او هماهنگی میان اعضا و نظارت بر تصمیمات کلیدی شرکت است.
نایب رئیس هیئت مدیره
نایب رئیس هیئت مدیره در صورت عدم وجود رئیس، وظایف وی را انجام می دهد و علاوه بر نظارت و پشتیبانی از جلسات مشارکت به هماهنگی میان اعضای شرکت کمک می کند.
مدیرعامل
مدیرعامل به عنوان عضو اصلی اجرایی شرکت وظیفه پیاده سازی تصمیمات هیئت مدیره و مدیریت روزمره شرکت را برعهده دارد. او همچنین عملکرد تیم‌ها را زیر نظر دارد و گزارش‌های لازم را به هیئت مدیره ارائه می‌دهد.
مدیران اجرایی و غیراجرایی
مدیران اجرایی در تصمیم‌گیری های روزانه شرکت و اجرای پروژه ها نقش فعالی دارند. مدیران غیراجرایی نیز به عنوان مشاوران هیئت مدیره صرفا در تصمیم‌گیری های کلان شرکت دخیل هستند.
شرایط انتخاب اعضای هیئت مدیره شرکت
انتخاب اعضای هیئت مدیره شرکت به شرایط و قوانین تعریف شده در اساسنامه شرکت و قوانین تجارت بستگی دارد. برخی از شرایط متداول برای تعیین این اعضاء عبارتند از:
- عدم سوء سابقه کیفری
- وجود صلاحیت قانونی
- داشتن سهام در شرکت
- داشتن تجربه و دانش مدیریتی
عدم سوء سابقه کیفری: افرادی که قرار است به عنوان اعضای هیئت مدیره انتخاب شوند لازم است دارای عدم سوء پیشینه باشند.
وجود صلاحیت قانونی: اعضای هیئت مدیره باید صلاحیت قانونی و شرایط لازم برای انجام این امور را داشته باشند.
داشتن سهام در شرکت: اعضای مدیره شرکت ها باید جزو یکی از سهامداران و شرکای شرکت باشند. این مورد برای شرکت های با مسئولیت محدود الزامی نیست و امکان انتخاب مدیر یا مدیرانی از خارج از شرکا وجود دارد.
داشتن تجربه و دانش مدیریتی: اعضای هیئت مدیره شرکت باید تخصص و تجربه کافی در زمینه های مرتبط با مدیریت را داشته باشند تا بتوانند بتوانند تمامی امور مرتبط با کار خود را به بهترین شکل ممکن پیش ببرند.
وظایف هیئت مدیره شرکت
مسئولیت ها و وظایف هیئت مدیره شرکت به طور کلی به چند دسته مهم تقسیم بندی می شود. این موارد به طور کلی عبارتند از:
- تصمیم گیری های کلان
- نظارت بر عملکرد مدیر عامل
- حفاظت از منافع شرکا و سهامداران
- مدیریت ریسک ها و چالش های شرکت
تصمیم گیری های کلان: یکی از اصلی ترین وظایف هیئت مدیره تعیین استراتژی های کلان شرکت است. این تصمیمات می تواند شامل تعیین اهداف مالی و چشم انداز کاری شرکت، تایید برنامه های توسعه و سرمایه گذاری و تصمیم گیری در مورد پروژه های بزرگ باشد.
نظارت بر عملکرد مدیر عامل: یکی دیگر از مهم ترین وظایف هیئت مدیره ارزیابی و نظارت بر عملکرد مدیرعامل و تیم اجرایی است. این نظارت منی تواند به صورت مستقیم یا از طریق گزارش های مالی و عملیاتی انجام گیرد.
حفاظت از منافع شرکا و سهامداران: هیئت مدیره شرکت به نمایندگی از شرکا و سهامداران وظیفه حفاظت از منافع شرکا و سهامداران را برعهده دارد. این اقدام با تصویب بودجه، نظارت بر توزیع سود و ارائه گزارش های شفاف انجام می گردد.
مدیریت چالش های شرکت: یکی دیگر از وظایف اصلی هیئت مدیره، شناسایی ریسک های موجود و برنامه ریزی برای مدیریت و کاهش آنهاست. این موضوع می تواند مواردی مانند مدیریت ریسک های مالی، عملیاتی و حقوقی شرکت را شامل شود.
مدت تصدی اعضای هیئت مدیره شرکت
براساس قانون تجارت ایران مدت زمان تصدی اعضای هیئت مدیره در شرکت های سهامی به مدت ۲ سال می باشد. این مدت در اساسنامه می تواند تغییر داده شود.
همچنین در پایان مدت مشخص شده نیز لازم است اقدامات مربوط به تمدید هیئت مدیره اعضای هیئت مدیره مجددا انتخاب شوند یا جایگزین جدیدی برای آنها تعیین گردد.
برای شرکت های با مسئولیت محدود این مورد می تواند طبق مفاد اساسنامه شرکت یا توافق شرکا تعیین شده و در یک بازه زمانی مشخص یا به صورت نامحدود انتخاب شود.
جمع بندی
اعضای هیئت مدیره شرکت نقش مهمی در جهت دهی به استراتژی ها و تصمیم‌گیری های کلیدی شرکت دارند و مسئول نظارت بر عملکرد اجرایی شرکت و تعیین اهداف بلندمدت آن هستند.
در واقع هیئت مدیره به دنبال حفظ منافع شرکت و سهامداران است و از طریق برگزاری جلسات منظم، بررسی گزارش های مالی و ارزیابی عملکرد کارکنان به بهبود کارایی و رشد پایدار سازمان کمک شایانی می کند.
سوالات متداول درباره هیئت مدیره شرکت
به طور کلی افرادی که از نظر قانونی صلاحیت این سمت را داشته باشند و از تجربه و دانش کافی در زمینه های مدیریتی، مالی یا تخصصی آن کسب و کار برخوردار باشند می توانند به عنوان اعضای هیئت مدیره شرکت انتخاب شوند.
اعضای هیئت مدیره شرکت معمولا توسط سهامداران در مجمع عمومی سالانه یا از طریق رای گیری انتخاب می شوند. روند انتخاب آنها نیز ممکن است بسته به نوع شرکت و ساختار حقوقی آن تا حدودی متفاوت باشد.
وظایف اصلی اعضای هیئت مدیره شامل نظارت بر عملکرد اجرایی شرکت، تصمیم گیری در مورد استراتژی های بلند مدت، بررسی و تایید گزارش های مالی و نظارت بر قوانین و مقررات شرکت می باشد.
