در دنیای تجارت، مالکیت سهام شرکت ها همواره در حال تغییر است. این انتقالات می توانند به صورت ارادی (معاملات خرید و فروش) یا قهری (غیر ارادی) صورت گیرند. انتقال قهری سهام شرکت زمانی اتفاق می افتد که مالکیت سهام بر اساس قانون و بدون رضایت سهامدار قبلی به فرد دیگری منتقل شود. دلایل رایج برای انتقال قهری سهام عبارتند از فوت سهامدار، ورشکستگی و حکم دادگاه.
در این مقاله، به طور مفصل به نقل و انتقال سهام قهری شرکت می پردازیم و انواع شرکت های تجاری را از نظر نحوه انتقال قهری سهام بررسی می کنیم تا با الزامات قانونی و مراحل انجام این فرآیند آشنا شوید.
انتقال قهری سهام شرکت چیست؟
انتقال قهری سهم الشرکه را می توان انتقال دارایی ها از یک شخص به شخص به صورت ناخواسته دانست. برای مثال وقتی کسی فوت می کند، دارایی های او به صورت قهری به ورثه اش منتقل می شود. بنابراین ورثه یک سهامدار، پس از مرگ او، جایگزین او خواهد بود و دارای همان حقوقی است که او در شرکت داشته است.
به طور کلی انتقال قهری سهام شرکت به معنای انتقال مالکیت سهام یک شرکت به فرد دیگری بر اساس قانون و بدون رضایت سهامدار قبلی می باشد. در این فرآیند، سهام از مالکیت فرد خارج شده و به مالکیت فرد یا افراد دیگری در می آید. مهمترین دلایل انتقال سهام قهری عبارتند از:
فوت سهامدار: در صورت فوت سهامدار، سهام وی بر اساس قانون ارث به ورثه قانونی او منتقل می شود.
ورشکستگی شرکت: در صورت اعلام ورشکستگی شرکت، دارایی های شرکت از جمله سهام، برای پرداخت بدهی ها به فروش می رسد.
حکم دادگاه: دادگاه می تواند در برخی موارد مانند دعاوی حقوقی و کیفری، حکم به انتقال سهام یک شرکت به فرد دیگری صادر کند.
اما سوال اینجاست که انتقال قهری سهم چه تأثیری بر شرکت و جایگزین شریک قبلی دارد؟ جواب این سوال ساده نیست چون معمولا در شرکت های کوچک و متوسط، شخصیت شرکا مهم است و نقل و انتقال سهام ممکن است شرکت را با شریک یا شرکایی که نمی خواهد، روبرو کند. پس باید راه حلی مناسب برای حفظ تعادل بین منافع شرکت و دریافت کننده سهم پیدا کرد.
نقل و انتقال قهری سهام در شرکت های سهامی
در شرکت های سهامی، سرمایه شرکت به مثابه وثیقه طلب طلبکاران عمل می کند و هویت شرکا نقشی اساسی ندارد. از این رو، انتقال قهری سهام در شرکت سهامی خاص آزادانه صورت می گیرد. به عبارت دیگر، شرکا می توانند در صورت نیاز با انتقال سهم خود، از شرکت خارج شوند.
لایحه قانونی قانون تجارت در خصوص آثار انتقال قهری سهم سکوت اختیار کرده است. همچنین در مورد منحل شدن شرکت نیز اشاره ای به این موضوع نشده است. از این رو می توان نتیجه گرفت که وقوع انتقال قهری، تاثیری در حیات شرکت سهامی نخواهد داشت و فقط باید از طریق ثبت تغییرات شرکت، تغییر در سهامداران را ثبت کرد و به اطلاع اداره ثبت شرکت ها رساند.
نقل و انتقال قهری سهام شرکت با مسئولیت محدود
قانون تجارت، انتقال سهم از طریق ارث یا وصیت در شرکت های با مسئولیت محدود را ممنوع کرده است. با این وجود، انتقال قهری سهم در این نوع شرکت ها امکان پذیر است. در شرکت های با مسئولیت محدود فوت یکی از شرکا منجر به انحلال نمی شود مگر آنکه در اساسنامه شرکت چنین امری را پیش بینی کرده باشد. (بند «د» ماده ۱۱۴ قانون تجارت)
آثار انتقال سهام قهری در شرکت های با مسئولیت محدود شامل موارد زیر است:
ایجاد حق مالکیت برای منتقل الیه: اولین اثر انتقال سهم الشرکه، ایجاد حق مالکیت برای منتقل الیه نسبت به سهم الشرکه انتقال دهنده یا متوفی است.
حقوق و تعهدات منتقل الیه: منتقل الیه از همان حقوقی برخوردار خواهد بود که شریک انتقال دهنده یا متوفی داشته است. در صورت وجود عیب در حق شریک انتقال دهنده یا متوفی، این عیب به منتقل الیه نیز منتقل می شود. در ضمن شرکت می تواند هرگونه ایرادی را که می توانست در مقابل انتقال دهنده اقامه کند، در مقابل انتقال گیرنده نیز مطرح کند.
سود و زیان: منتقل الیه به نسبت حقی که در شرکت پیدا می کند، محق به دریافت سود و موظف به تحمل زیان به همان نسبت خواهد بود.
مدت زمان شروع استحقاق سود و تکلیف تحمل زیان: این مورد از زمانی شروع می شود که انتقال گیرنده مالک سهم الشرکه می گردد.
نقل و انتقال قهری سهام شرکت نسبی
شرکت نسبی، شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای تجارت تحت اسم مخصوص تشکیل می شود و مسئولیت شرکا در مقابل طلبکاران شرکت به نسبت سرمایه آنها و بر حسب قرارداد کتبی است.
بر اساس ماده ۱۸۹ قانون تجارت، انتقال سهام قهری در این شرکت ها حکم مشابه با شرکت های تضامنی دارد.
نقل و انتقال قهری سهام شرکت تضامنی
در شرکت های تضامنی طبق بند «و» ماده ۱۳۶ قانون تجارت و با رعایت ماده ۱۳۹،فوت شریک می تواند منجر به انحلال شرکت شود.
ماده ۱۳۹ قانون تجارت بیان می کند: «در صورت فوت یکی از شرکا، بقای شرکت موقوف به رضایت سایر شرکا و قائم مقام متوفی خواهد بود…»
بنابراین فوت و انتقال قهری سهم به خودی خود موجب انحلال شرکت های تضامنی نمی شود، بلکه عدم رضایت هر یک از طرفین، منجر به انحلال خواهد شد.
جمع بندی
نقل و انتقال قهری سهام موضوعی پیچیده و دارای ظرافت های قانونی است. در این مقاله سعی بر این شد تا به طور مفصل به این موضوع بپردازیم و الزامات قانونی و مراحل انجام آن در انواع شرکت های تجاری توضیح دهیم.
نکته مهمی که باید در خصوص انتقال قهری سهام به خاطر داشت این است که حتما در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر و یا مشاوره در خصوص این امر بهتر است با وکیل یا متخصص حقوقی مشورت کنید. کارشناسان باتجربه ما در ثبت شاخص می توانند بهترین راهنمایان شما باشند. برای اطلاع از جزئیات روند قانونی انتقال سهام قهری با ما در تماس باشید.